Lehenago sua zan etxearen gunea. Ganera beste alde on asko zituan: etxekoai beroa emon, etxekoen eta animalien jatekoak prestau eta berotu, erropak edo norbera garbitzeko ura berotu. Inkesta guztietan jaso da ezkaratza, sukaldea, sutea dala etxeko gelarik garrantzitsuena. Zorrotz hartuta, sukaldea sua egin eta jatekoa prestetan dan txokoa da. Sua hain izan da etxearen bizigarri, XVI. mendeko esaldi batek holan dino: Su bako etxea, gorputz odol bagea.
Gauean ez zan sua amatatzen, kontrara baino, biztuta eukiteko ahalegina egiten zan. Horretarako enborrak kendu eta txingarrak hautsagaz estaltzen ziran.
Barandiaranek batu eban etxeko sua beti izetuta egotea arbasoen gustukoa zala, gauean etxera etorten zirela sinesten zan eta. Siniskera horregaz lotuta dago gauean hautsak batukeran, eskuaz hiru kurutze egin eta esaldi hau esatea:
Nik sue biltzn
Aingerk etxn sartzn,
Etzn etxekk bedeinkatzen.
XX. mende hasieran Azkuek Zeanurin antzeko bat batu eban:
Sua batzean
Sua batzean
Infernuko guztiak
Gure etxetik urteiten
Mille aingeruk sartu egiten.
Atlas Etnografikoko Casa y familia en Vasconia aletik moldatua.
Argazkia: Luis Manuel Peña. Labayru Ikastegiko Argazki Artxiboa.
