“Launa koaderno emon jako ikasle bakotxari” esaldian aditz jokatuak ‘jako’ ala ‘jakoz’ izan behar dau?
Gaur egun, hiztunok, pluralerako joerea dogula gehiago esango neuke, holan bat-batean. Launa liburu emon bakotxari dinogunean, plurala jatorku era automatikoz burura: zenbat diran liburu-hartzaileak. Jo daigun hiru lagun dirala. Launa bakotxari emotea, guztira hamabi liburu emotea da, baina edozelan be bakotxari lau. Ondorioz: emon jakoz. Hori da gaurko joera nagusia.
Bakotxari bat emotea bada autua, liburu-hartzaileak hiru izanda be, aditza singularrez gauzatzera joko genduke: liburu bana emon jako (bakotxari).
Zein da auzia? Zenbatzaile bati -na atzizkia erantsi ezkero, bana, bina, hiruna, bosna…, ea unitate-esangurea autortzen jakon, eta emon jako erabili behar dan, ala -na atzizki eta guzti be aniztasuna autortzen jakon eta emon jakoZ darabilgun aditzean.
Sistema zaharra singularraren aldekoa da, duda barik. Kardaberaz lekuko: “Urteko illen erdiak izen bana, besteak bina ta iruna DUTE […]” (EBO).
Gaurko hiztunon joerea gehiago da, esan dogunez, aditza pluralez erabiltera. Iztuetaren testigantzak on egiten dauenez: “Bai, biña eta iruna [iturri] atari aldean DITUZTENAK ere” (Condaira).
Adolfo Arejita
