Urte akaberako egun seinaladu horretan iragarki bat begierataratu jatan, Bilboko egunkariren baten orrietan: Gabon Zaharra eroian izenburutzat, eta Gabonzahar gau eta Urtebarri goizaldeko tren-metro orduen zehaztasunen gainekoa zan, hatan be. Eta neure artean esan neban: Hau ez jagok ondo! Holan ez joagu esaten!
Esan zein idatzi, Gabonzahar eredu batuaz banan, Gabon Zahar. Baina euskera etxean ikasi dauen batek nekez esango leuke esango: *Gaur Gabon Zaharra da. Bai, ostera, Urtezaharra, berba hori erabilten dan lekuetan, baina Gabonzaharra ez, arranoetan be.
Egunari berari gagokozanean, Gabonzahar, mugatzaile barik, eta ospakizun-eguna osotasun edo iraute ikuspegiz adierazoten dogunean, eta denporan urruntxoagotik, Gabonzaharrak, mugatzaile pluralaz: Gabonzaharretan norenera zoaze afaritan, gurasoenera ala ginarrebenera?
Gabon eta Gabonzahar berbakaz ez daukagu erdibideko -a mugatzailedun gramatikarik. Eta urteko beste jai-egun askogaz be antzera jokatzen dogu: edo mugagabeaz, marka hutsaz, edo pluralaz markatzen dira egun seinaladuok, izen berezien gramatika zehatzaz. Gramatikaz holan erabilten dira, kasurako: Natibitate, Urtebarri/Urtebarriak, Erregen/Erregenak, Pazko/Pazkoak, Domusantu/Domusantuak, Aratuste/Aratusteak, Basaratoste, Andramari/Andramariak, Eguenzuri, Gorpuzti, Eguenguren, Barikuguren eta beste horreetariko batzuk.
Mugatzaile singularraz markatzen ditugu, ostera, beste egun edo aldi seinaladu batzuk, ostera: Hauts eguna, Garizumea edo Aste santua.
Gabon berbea giltz harturik, eta Gaboneko kanten tradizinoa oparoa dan ezkero, gure literatura idatzi hain apal horren barruan, hor agiri diran era batzuk gogorazo gura neukez, gure hizkuntza senari ondo jatorkozanak: Gabon egin esaten zan lehenago, Gabon eguna zelebratzea adierazoteko; edo Gabonez esaten zan, Gabon egunez adierazoteko. Dakardazan gomutagarri honako ahapaldi txatalok:
Gaur gabon gabon dogu,/ dirautse alkarri;/ gesi baten ez gara / izango egarri (1831eko Bilbo Gaboneko kantea). Dringilin don / gaur Gabon, / sabela betea daukat eta / besteak orkonpon (Gabon-kantea).
Poztu, poztu, jentiak, / aurten gabonetan, / inos baino geiago / soinu ederretan (1813 Bilbo Gaboneko kantea), Orain gabonetako / bolsa zimendubak / arrotu biarko dabe / sarturik dirubak (1813 Bilbo Gaboneko kantea)
Urte guztijetako / Gabongo legia / da soinu eder baten / kantia imintia (1794 Bilbo Gaboneko kantea).
Angeru ta arzainak / guztijak batera / eldu dira gabonez / Belengo eskepera (1815 Bilbo Gaboneko kantea), Txikitxu politxu / umetxu sotil,/ neguko larrosa ederrori,/ Gabonez mundura etorri zara,/ zeru lur gizonen miragarri (1817 Bilbo Gaboneko kantea).
Zuek geienean gabon egiteko aza-buru bat edo bakallao puska batekin askidatu ta konplitu dezue nerekin, Onenbesterekin, agur, bada kanpaeak badarauntsa ia, gabon egiteko, gure deiez (Xabier Maria Munibe Gabon sariak).
Halanda ze: Gabon Gabonak, Gabonzahar Gabonzaharrak.
Iturriko
