Garagarrilaren 4an Balentin Berriotxoaren eguna ospatzen dogu, aurten ganera jai-eguna da. Balentin Berriotxoa Elorrioko santua dogu, eta santu euskalduna ganera. Aspaldian argitaratu zituan liburu baten Labayru Ikastegiak Balentinek amari euskeraz idatzitako eskutitzak, eta horixe gogoratuko dogu.
Biografia
Balentin Faustino Berrio-Otxoa Arizti Elorrion (Bizkaia) jaio zan 1827ko zezeilaren 14an. Aita be, Isidro, elorriarra zan jaiotzaz (1801-1875); ama, Maria Monika (1797-1869), barriz, gipuzkoarra, Antzuolakoa.
1840-45 bitartean monja dominikarren herriko komentuko monagilloa izan zan, eta hortik jatorko dominikar egiteko gogoa. Ha ta guzti be, lehenengo Logrooko Eleizbarrutiko Seminariora joan zan 1845ean. Baina, Balentinen ikasketa- eta egoitza-gastuak ordaintzeko beste dirurik ez eukela eta, etxera bueltau behar izan eban eta aitari arotz-lanetan laguntzen jarri.
Balentinek Erromara oinez joatea erabagi eban, Aita Santuaren bitartekotza eskatzeko asmoz. Baina, usterik gitxienean, Logrooko Seminarioko zuzendaritzak, Balentinen ospe eta entzute onak aintzat harturik, dei egin eutsan ikasketei barriro ekiteko. Handik aurrerakoak ikasi eta 1851ko bagilaren 14an abade egin eta lehenengo mezea emon eban.
Abadetzak ez ebala beteten eta, 1853an Dominikarren Ordenak Toledon Ocaa herrian eukan komentura joan zan. Ikasi beharrekoak ikasi eta zin-hitzak esan eta gero, fraile egin barriak Cadizeko portuan Asia Ekialdean misinoetan jarduteko bidea hartu eban 1856ko abenduaren 27an, beste zazpi lagunegaz batera.
Filipinasko uriburuan, Manilan, sei hilebete Tonkingo hizkuntza eta ohiturak ikasten emon eta gero, gaur egun Vietnam izenaz ezagutzen dogun parajera abiau zan 1858an. Tonkinera heldu eta lasterrera, hogeta hamalau urte eukazala, gotzain izentau eben eta lehenengotan laguntzaile hasi zan. Izendapena egin eta hilebetera, obispo titularra giltzaperatu eta martirizau egin eben. Halan, Balentinen lepora etorri zan esparru zabal bateko buruzagitza. Hiru urtez hainbat eta hainbat erasoaldi eta egoera penagarri bizi izan eta ostean, bertako agintariek preso hartu eta 1861eko zemendiaren 1ean samea ebagi eutsien.
Berrio-Otxoaren entzutea aspaldikoa zan, horregaitik hil egin ebela jakin zanean, atsekabe handia etorri zan Elorriora eta Bizkai osora. Ha ta guzti be, Elorrioko herriak, Bizkaiko agintariakaz eta dominikarrakaz bat eginda, bide luzeari oratu eutsan. Hiru dira bide horretako mugarriak.
Hiruretarik lehenengoa 1886ko bagilekoa da; urte horretan, Balentinen gorpuzkinak ekarri ebezan Elorriora. Bigarrena, barriz, 1906ko maiatzaren 20koa, Pio X.a aita santuak beato edo dohatsu egin eban elorrioarra. Hirugarrena eta azkena, urte horretako bagilaren 19koa, Joan Paulo II.ak santu izentau ebanean.
Euskerazko gutunak
Badakigu Balentinek hizkuntza asko ekizana, baina amagaz euskeraz egiteko ohitura eukala argi geratu da hari bialdutako gutunetan. Guganaino hogei gutun heldu dira euskeraz idatzita, euretarik hamazortzi amari egindakoak, bakarra gurasoei, eta beste bat Ocaan ezagutu eban monja euskaldun bati.
Testuotan ikusten da etxetik ekarren euskera sendo eta trinko baten jaube zala gure elorriar eleizgizon dontsu eta idazlea. Amagaz ez dau euskera landua egiten, ahozkotasunetik askoz hurrago dago literariotasunetik baino. Baina horregaz ez dogu esan gura euskeraz irakurri bakoa izango zanik. Baleiteke etxetik bertatik edo Elorrioko gaztetxotako bizimodutik ezagutu izana euskerazko idatziak, eleiz debozinoko liburutxoak edo.
Gutunik gehienak hizlauzko estilo garbian idatzirik egon arren, badira bertso-neurri eta puntuan goitik behera onduak be. Bertsozale agertzen da gure idazlea, baita ama be, antza. Kartearen amaierea dau gogozkoena bertsoetarako, bertso tankeraren eraginaz akabu indartsua emoteko. Halan, kasurako, V.ean:
jakin bei badaukala Logrouko Seminarijuan Seme bat mundu onetan desio deutsana grazija ugari,
da zeruan glorija bere Amari.
Balentin de Berrio-Otxoa deitxo berari.
Umore-puntua dau beste ezaugarri bat Balentinek, bere irudiaz barre egiten dau kasurako. Darabilzan bizar luzeak dirala-ta, behin baino sarriago isurtzen ditu zirikadak: Izanagaitik gizon txikiya,
asi biar dot bizar andiya;
tapatzen danian aurpegiya,
orduan bai ni ikaragarriya (XVI)
Adibide moduan gutunetako bat ekarriko dogu hona:
VIII
Balentin Berrio-Otxoak Maria Monika Ariztiri.
Amatxo:
Berorri gusto emotiarren, hartu dot plumia kartia itxi-ta gero lau berba bao ezpadabe esateko, alperrik zeregin andiyak euki. Hemen gizon santuen erdian arkitzen naiz, gau eta egun Jaungoikua alabetan dagoz; gaberdian behin baino sarriago jaiki dira maitinak kantetan, eta Aingeruen ofizioa egiten, eta berorren sabeleko seme bat bere bai berakin batian. Ai, Ama, zer zoriyoneko gaberdiak are[e]k! Berori lo eguan denporan, berorren semia Jaungoikuari erregututen eguan.
Amatxo, haserre ala adiskide gera? Ni behintzat adiskide naz berorregaz. Santa Monikaz meza bat esan neutsan, eta ez neuke gura azkena izan dedin.
Agur Ama, semetxo bat zeruan dauka, beti erregututen berorregaitik; triste daguanian, deadar egin beio, eta bitartekotzat hartu bei bere erreguetan. Euki deigun konfiantza handi bat zeruan guztiok alkar ikusiko gariala. Haraxe ekarriko deutsadaz Indietatik erregalutxo batzuk.
Agur.
