Ekintza ugari [gure elkartean] datozen astetan. Zezeil honetan bertan mezutegian jaso dodan albistea. Esaldi horretako hiru berbari luzatu deutset begiradea: ekintza ugari, datozen eta astetan. Eta neure barrurako egin dot: neuk idatzi behar izan baneu, beste era honetara egin neukean: Ekintza ugariak hurrengo asteotan Euskararen Etxean. Ez gaitezan epai zorrotzak emoten hasi, dana dala.
Berbaz ez baina, idatziz orioaren antzera zabaltzen hasi dira ekintza ugari, jende ugari, auto ugari erako egiturak. Gramatika begiz azalduta, izen mugagabe baten jarraian ugari, izen sintagma bakarra osotzen, izen multzoaren determinatzaile zenbatzaile lez erabilirik. Nonnahi irakurten dira honetarikoak; irakurri, dinot; idatzi egiten diralako. Berbaz entzun, nekezago, beti-betiko hiztunen ahotik behintzat; euskera etxean edo jente euskaldunaren artean berez ikasi dauen hiztuna bada behintzat.
Ugari hitzak sintaxi diferenteak onartzen ditu: bi bere-bereak, tradizino zaharretik datozenak; eta hirugarren bat, analogiaz edo erantsi jakona: jente ugari, ekintza ugari eredua, hatan be.
Etorki zaharrekoak, adjektiboarena eta adberbioarena dira; moda barrikoa, determinatzaile kategoriakoa.
Adberbioa danean, zenbatekoa edo kantitatea adierazoteko, ugari bere soilean erabilten da, franku hitzaren esangura eta sintaxi beretsuaz. Bedarra ugari edo dirua franku egitura paraleloak dira; gaztelaniaz, en abundancia. Izen mugatu baten atzean erabilten dogu sarri: Bazkaritan jana eta edana ugari emon euskuen. Baina apartetxuago be egon daiteke: Maiatzean ugari egoten da bedarra gure landetan.
Adjektiboarena da bigarren kategoria. Fruta-arbola bategaitik esan ginai madari, sagar edo okaran dala? ugaria dala esaten dogu. Edo ortuari bategaitik piper landara mota bat, kasurako?, asko emoten badau, ugaria dala. Edo ume bategaitik be, beti berbetan eta geldi egon ezin dan bategaitik, ugaria dala esan geinke.
Zerbaiten kopuru, neurri edo aniztasuna adierazoteko, esaterako baso baten arbola asko dagoala, hiztunok honetara esan ohi dogu: arbolea ugari dago baso honetan. Nekezago, ostera: arbola ugari edo halangorik.
Gure klasikoek halantxe esan eta idatzi eroien. Mogelen adibideak dira ondokoak. Kantitate-adberbioaren sintaxiaz: ezarri arren simaurra ugari, emoten deusku gauzea ugari, jatekoa ugari eta larregi, dirua ez badozu ugari.
Gainerako egiturak ez ditugu madarikatuko, baina bai behinik behin berbaz eta idatziz trongalekotzat ditugunak gomendatu.
Iturriko
2016-02-24
