Lehengo astean haizete gogorrak izan dira Bizkai alderdi honetan. Eta sute handiren bat be bai. Haize bortitzen aurrean entzundako aholkua: “Haize gogorra dago eta bideetan kontuz euki!”. Zuzen esanda dago: kontuz euki aholku-esaldia?
Gaztelaniaz aditz lokuzino ezagun batez aditzen emoten dogu mezua: “tener cuidado”. Eta hizkuntza bakotxak bere esapideak ditu: frantsesez: “Fait attention!”, alemanez: “Pass auf!”. e.a.
Euskera barruan be formula diferenteak dira: Kasu! dinoe Iparraldean. Erne! gipuzkera eremuan. Argi ibili!, erdi eta sartaldean. Adi egon! sartaldean, eta beste gehiago hor-hemen.
Baina hedatuenen artean ditugu: kontuz ibili eta kontu izan. Batean kontuZ instrumentala eta bestean kontu mugagabea.
Goiko agindu-gomendio horretan esapide bien gurutzatzea gertatu da. KontuZ adberbio lez darabilgu, eta adberbioa eskatzen daben aditzagaz alkartzen dogu: ibili, joan eta halakoakaz. Esaterako: “Kontuz joan, ze hor aurrean karkabea dago eta!”. Edo: “Kontuz ibili, ze harri-mailak kili-kolo dagoz eta!”. Errepidean autoz ibiltearen gorabeheran: kontuz ibili, gidatu, joan, etorri eta horreetarikoak darabilguz beti. Sarri entzun dogun leloa: “Zabilz kontuz bideetan, behar ez danen bat pasau ez daiten!”.
Gogora daigun, kontuz bakarrik edo aditz barik darabilgula sarri, arreta edo atentzinoa adierazoteko. Halan: “Kontuz itsasoagaz, gaur tira handia dauka eta!”.
Eta noiz darabilgu kontu soila? Aditz multzo barruan, eta beste esangura bategaz ia beti. Kontu egin eredukoa da nagusi. Egin aditzagaz lagundurik darabilgunean, gehienetan “kargu hartu, konturatu” adierea jagoten dau. Gizon bategaitik esaten entzutea, kasurako: “Eizu kontu zenbat maite zaituan: zeu ikusi barik bizi be ez da ia eta”.
Gitxiago baina, kontu hartu aditz lokuzino barruan be bai, “gogoan hartu, gogoan euki” adiereagaz. Zapatu baten esatea, kasurako: “Kontu hartuizu bihar jaia dala eta dendak itxita dagozala, eta gaur erosi behar dala biharko behar dan guztia”.
Batzuetan Kontu! bakarrik be badarabilgu. Abertentzi modura batzuetan: “Kontu gero, edozer esan barik!”.
Goiko esaldiko kontuz euki, sasiko egituratzat joko genduke: kontuz adberbioa eta euki aditza nekez buztartzen dira alkarregaz.
Adolfo Arejita
